Kafkas Müzikleri-Kavkaz Music: V/A – Khachesh: Circassian Sacred Space (2014)

V/A – Khachesh: KUTSAL ÇERKES MEKÂNI

Bu piyasaya sürdüğümüz ikinci Çerkes albümümüz (hatırlatmak isteriz ki ilk çıkışımız Çerkes folkloruyla olmuştu). Ve ilki gibi bu albüm de oldukça kendiliğinden gerçekleşti ve bundan dolayı çok canlı ve atmosfere uygun oldu.

24-25 Ekim 2014 tarihlerinde, Ored Stüdyoları, Kabardino-Balkaria Güzel Sanatlar müzesi ve Madina Saralp Sanat Merkezi ile birlikte Zamudin Guche’nin “Learn to Play Shychepshyn” isimli kitabının bir sunumunu gerçekleştirdi. Ayrıca Zhyu Ensemble kurucusu ve lideri Zamudin ile ve onun küçük çırakları ile Adige Cumhuriyeti’nden ziyarete geldiler.

Etkinlik başarılıydı. Fakat etkinlik sonrası buluşması ve sohbeti çok daha başarılıydı. Bu albüm 25 Ekim gecesinden 26 Ekim’e kadar oluşturulan kayıtları içermektedir. Adige gençliği (tarihi Çerkesya’nın batısından) ve Kabarda gençliği (doğu kısmından) şarkılarını söylemek için bir araya geldiler. Adige kültürünün kutsal ve önemli kavramı olan Khachesh’in modern bir formu denilebilecek bir eğlence hemen meydana geldi. Çerkeslerin ziyafet vermek, yerel konuları tartışmak ve müzik yapmak için toplandıkları Khachesh evin erkek tarafının bir misafir odası haline geldi. Fakat Khachesh sadece bir oda değil ayrıca birlikte yeniden bir şeyler üretme süreciydi. Bugün geleneksel Adige mimarisinde evlere ya da özel odalara sahip değiliz. Fakat Khachesh hala bulunmakta ve manevi bir alan yaratmakta. Ve kayıt gecesinde de tam olarak aynısı gerçekleşti.

Bir fizikçi olan Kazbek Nagaroko Shovgensky Adige Cumhuriyeti yerel yönetiminin bir çalışanı. Zamudin ile olan iletişiminden ve Zhyu Ensemble bünyesindeki uzun süreli tecrübesinden dolayı Kazbek Shychepshyn (bir Çerkes violini) ve Kamyl-flüt konusunda uzmanlaştı. Ayrıca değişik türlerden büyük bir şarkı repertuarına sahip oldu. Kazbek’i geleneksel şekilde doğaçlama müzik yapabilecek sayılı sanatçılardan birisi olarak görüyoruz. Bunu bu genç Dzheguako’nun özgün tarzından ve “enerji ”sinden hissedebilirsiniz.

Tabi ki sadece Kazbek değil Artur Abid, Zaur Yusup, Tembolat Keref, Zaurbek Kozh, Nauruz Agoy ve gencecik Damir Guago da şarkı söylüyorlardı. Aynı Kazbek gibi onların da hiçbirisi profesyonel müzisyen değil. Fakat yerel müzik geleneğine de yabancı değiller. Diğer kişilerin çoğu şarkılara arka planda eşlik ettiler.

O gece hiçbir planlı programlı repertuarımız yoktu. Şarkılar spontane olarak söylendi ve atmosfere karıştı: 18-19 yüzyıllarda gerçekleşen Kafkas Savaşı’ndaki kahramanlarla ilgili halk şarkıları, epik Nart şarkıları, birkaç evlilikle ilgili şarkı ve melodiler vs..

Çok kez vuku bulan Khachesh kayıt için organize edilmemişti ve bu sebeple kalite ve bütünlük bizim reaksiyonlarımıza ve hızımıza bağlı olduğu için bir veya iki kez bizi mahcup etti. Bu sebepten dolayı birkaç şarkıda bazı kıtalar veya bölümler eksik (işaretlendiler). Fakat buna rağmen bu materyal kulağa çok ilginç geliyor.

Elbette ki bu kayıtlar Adige müzik kültürünün modern ifadesinin bir örneği olarak göz önüne alınabilir. Fakat bunun dışında yakın arkadaşların birlikte zaman geçirmek için buluşması olarak da görülebilir.

*Dzheguako geleneksel Adige kültüründeki bir milli şair, öykü anlatıcı ve şarkıcıdır.

Parça Listesi:

1. Kazbek Nagaroko – Song of Khyrtsyzh Ali.

2. Kazbek Nagaroko – Lament of Tfyshals (except).

3. Tembolat Keref – Kabardian Night-Attack.

4. Kazbek Nagaroko – Kabardian Night-Attack. (except)

5. Damir Guago, Kazbek Nagaroko – Tuguzhuko Kazbech.

6. Damir Guago – Khachesh Song.

7. Zaur Yusup – Song of Tauko Lapshykoes

8. Artur Abid, Kazbek Nagaroko – Song of Djeguako.

9. Zaur Yusup – Mazguash (choir).

10. Kazbek Nagaroko – Mazguash (shychepshyn).

11. Kazbek Nagaroko – Sausuruk.

12. Kazbek Nagaroko – Ostagay Fortress.

13. Kazbek Nagaroko – Aidemirkan.

14. Artur Abid – Song of Sheretloko.

15. Kazbek Nagaroko – Song of Many Men.

16. Zaurbek Kozh, Nauruz Agoy – Lament of Khadzhirets.

17. Kazbek Nagaroko - whom you give, my Sas.

18. Tembolat Keref – Sharatym.

19. Kazbek Nagarorko – Sharatym.

20. Kazbek Nagarorko – Groom’s Song.

Kazbek Nagaroko – ses, shychepshyn

Tembolat Keref – ses, schychepshyn

Damir Guago – ses, schychepshyn

Zaur Yusup – ses

Artur Abid – ses

Zaurbek Kozh - ses

Nauruz Agoy – ses

Ezhyu-koro, perküsyon (pkhatsych, pkhatarp):

Murat Shurdum

Timor Aloy

Gushau Tlish

Betal Bekan

Timur Zagazezh

Ses kayıt: Bulat Khalilov

Ses düzenleme: Timur Kodzoko

Kapak fotoğrafı: Betal Bekan

Kapak sanatı: Milana Khalilova

Sürüm notları: Bulat Khalilov, Felix Nazarov

Kabardino-Balkaria, Nalchik ‘te kaydedilmiştir.

25-26 Ekim 2014 gecesi.

Katalog numarası: OR_005

Jenerik yazısı

Piyasaya sürüm: 1 Kasım 2014

___________________________________________________

The album is our second Circassian release (we remind that our debut was dedicated to the Circassian folklore). And as the previous one this recording was extremely spontaneous and for this reason became very atmospheric and live.

On October 24-25, 2014 Ored Recordings together with the Museum of Fine Arts of Kabardino-Balkaria and Madina Saralp’s Art Center held a presentation of Zamudin Guche’s book “Learn to Play Shychepshyn”. Zhyu Ensemble with its head and founder Zamudin and his little apprentices also came from the Adygheya Republic to visit us.

The event was successful. But our after-event-meeting and chat-in was much more successful. This album comprises the recordings made in the night from October 25 to October 26. The youth of Adygheya (from the western part of the historic Circassia) and Kabarda (from the eastern part) met to sing their songs. The play that immediately took place at the moment may be called a modern form of Khachesh, sacral and important concept in the Adyghe culture. Khachesh has been a guest room in the male part of a house where Circassians used to meet for feasting, discussion of topical issues and music-making. But Khachesh is not only a room but it is a process of co-creation.

Today we do not have houses of traditional Adyghe architecture or special rooms. But Khachesh exists and creates spiritual space. And the same happened in the night of recording.

Kazbek Nagaroko, employee of the Shovgensky district administration of the Republic of Adygheya, Physicist by profession. Due to his communication with Zamudin and a long-term experience within Zhyu Ensemble, Kazbek has mastered Shychepshyn (the Circassian violin), Kamyl-flute and the great repertoire of sings of various genres. We consider Kazbek as one of a number of singers who is able to improvise in a traditional way. You can feel it from the unique style and the “wattage” of this young Dzheguako*.

Surely not only Kazbek was singing but others too such as Artur Abid, Zaur Yusup, Tembolat Keref, Zaurbek Kozh, Nauruz Agoy and very young Damir Guago. Like Kazbek, none of them are professional musician. But they are not stranger to the native singing tradition. Most of others attended were a background for the songs – ezhyu.

That night we did not have any program or planned repertoire. The songs were sung spontaneously and met the atmosphere: ballads about the heroes of the Caucasian War in the XVIII-XIX centuries, epic Nart songs , several hymeneal songs and melodies, etc.

As it often occurs Khachesh was organized not for recording and therefore the quality and the completeness depended to our reaction and swiftness that once or twice let us down. For this reason some strophes or fragments in several songs are absent (they are marked). But nevertheless this material sounds very interesting.

For sure these recordings may be considered as an illustration of the modern state of the Adyghe musical culture. On the other hand you see good friends met to spend time together.

* Dzheguako is a singer and a story-teller, a national poet in the traditional Adyghe culture.

___________________________________________________

Мы альбомыр етIыуанэрей адыгэ хуегъэхьа къыдэк1ыгъэу щытщ(япэрейр адыгэ IуэрыIуатэрат зытеухуар). Мы тетхэгъуэри, япэрейм хуэдэу дымыгъэхьэзырауэ, уэщIэдэмыщIэкIэ къэхъуауэ апхуэдэщ, арагъэнщ нэхъ жьы щIэту, псэ хэлъу щIызэхэпщIэр.

Жэпуэгъуэм и 24-25 махуэхэм, Ored Recordings проектым ипкъ иткIэ, КъБр и ИЗО Музеемрэ, Сэралъп Мэдинэ и Арт-Центрымрэ ди дэIэпыкъуэгъу, ГъукIэ Зэмудин и тхылъ "ШыкIэпшынэ деуэу зыдогъасэ" жыхуиIэр, Налщычдэсхэм я пащхьэ къитлъхьащ. Абы хэту кIахэм къикIыу къытхуеблэгъахэщ, Замудин зи къызыхэшакIуэ зи унэфэщI Жьыу уэрэджыIакIуэ гупым щыщ щIалэхэр, я гъэсэн цIыкIухэри ягъусэу. Езы зэхыхьэр дахэ дыдэу екIуэкIащ, ауэ нэхъ дэхэж хъуат, яужькIэ дэр дэрыжу дызэрызэхэсыжар. Мы альбомым хэхьащ, а жэщ зэхэсым къыщыIуа уэрэд пшыналъэхэр, зы Iэнэм пэрысу кIахэ щIалэхэри щхьэгъ щIалэхэри, зыдэжаIэу, зыдежьууэ зэхэсахэщ.Мы жэщым къекIуэкIам уеджэ хъунущ нобэрей хьэщIэщкIэ. Пэсэрейм хьэщIэщкIэ зэджэу щытар, цIыхухъу лъэныкъуэмкIэ унэ щхьэхуэ иIарат, мы унэр зэхуэсыпIэ ешхапIэ ефапIэу, унафэ щIыпIэу, хъыбарыжь щаIуатэу, дауикI мэхъсымафэ уэрэди къыщыIуу щытащ.Ауэ хьэщIэщкIэ узэджэ хъунур, езы унэ къудейракъым, атIэ, абы къыщекIуэкIыу щытари хьэщIэщт.Нобэ адыгэ унэжьи адыгэ пщIэнтIэжьи щымыIэжми, хьэщIэщыр псэкIэ зыхэзыщIэхэм зыхашэф, езыр езырыурэ къохъу, мыпхуэдэ дэхагъэ гуэрт а жэщыми къэхъуар.УэрэдыIу пашэуи, хъыбар Iуатэ гъуэзэджэуи а пшыхьым тхухъуат Нэгэрэкъуэ Къызбэч, Адыгэ респуликэм и Щоуджэн район администрацием и лэжьакIуэ, езыр зыхуеджар физикэращ. Илъэс зыбжанэ хъуауэ упщIэжэгъу нэхъыщхьэуи, нэхъыжьыфIу Къызбэч къыщхьэщытыри ГъукIэ Замудинщ, Жьыу гупыми абы и хьэтыркIэ хэхьэри, нобэ хуэIэзэу къамылыми мэкъамэ дахэхэр къырегъэкI, пхъэпшынэри егъэбзэрабзэ, пшыналъэрэ уэрэду куэдыфIи ещIэ, я хъыбархэми щыгъуазэу. Дэ нобэ Къызбэч зэрытлъагъур джэгуакIуэущ, а ищIэм къыщынэмыщIа, езыри хэджэгуфыхьу, езыми зыгуэр къигъэщ1ыфу, мыр дауикI джэгуакIуэм и нэщэнэ дыдэщ.

ДауикI мы пшыхьым Къызбэч и закъуэкъым зи мэкъамэрэ зи макъырэ зэхэтхар, мыдре щIалэхэу: Абыдэ Артур, Юсуп Заур, КIэрэф Темболэт, Кхъуэжь Зэурбэч, Агуе Наурыз, щIэлэщIэ дыдэуи Гъуагъуэ Дамир цIыкIу. Къызбэчи мыдре щIалэхэми, музыкэр уэрэд жыIыныр я IэщIагъэу хуеджауэ щытхэкъым, ауэ лъэпкъым къыдекIуэкI уэрэдыжь мэкъамэжьхэм фIыуэ хащIыкI.Мыдре пшыхьым къырихьэлIа щIалэхэри дахэу дежьыуахэщ. Мы жэщым зы программи хуэдгъэхьэзыратэкъым, уэрэду жаIар, езыхэм я гукъыдэжкIэ жаIауращ, Джэур зэуэжьым и лъэхъэнэ уэрэдхэр, нарт пшыналъэхэр, хьэгъуэлIыгъуэ дэуэдапщэми къещIыла мэкъамэ зытIущи, гушыIэ уэрэди нэгъуэщIхэри.

ХьэщIэщыр зыхуэгъэпсар дэ уэрэд ттхыныратэкъым, атIэ езы хьэщIэщырати, уэрэдыр дымыщIэхэу къыщыхадзэ къэхъут, дэри зэрытхузэфIэк1кIэ ди IэкIуэлъэкIуагъэм къызэритIасэкIэ а уэрэдхэр ттхыт, ауэ япэ едзыгъуэр щыдэдгъэхуауи, къабзэу щедмыгъэтхаи къыхэкIащ, ауэ мы тетхауэ дгъэхьэзырари гъэщIэгъуэн тщыхъуащ.

Мы дгъэхьэзыра альбомым лъэпкъ культурэм и щытыкIэр нэрылъагъу пхуещ1, ауэ нэгъуэщ1ынэк1э укъеплъымэ, мыр зэныбжьэгъухэм я зы зыхуэсурат, зэрыгъэгушхуэжхэу, загъэтхъэжхэу зэхэсу.

___________________________________________________

Альбом является нашим вторым черкесским релизом (напомним, что наш дебют был посвящен черкесскому фольклору). И так же, как и в прошлый раз, эта запись получилась крайне спонтанной и, может, оттого очень атмосферной и живой.

24-25 октября 2014 года Ored Recordings совместно с Музеем изобразительных искусств Кабардино-Балкарии и Арт-Центром Мадины Саральп проводили в Нальчике презентацию книги Замудина Гучева «Учимся играть на шичепшине». Тогда из Республики Адыгея к нам приехали ребята из ансамбля Жъыу, руководителем и основателем которого и является Замудин, и дети – ученики мастера.

Мероприятие прошло успешно, но еще успешнее прошли посиделки, состоявшиеся после официальной части. Данный альбом представляет собой записи, сделанные в ночь с 25 на 26 октября. Молодежь Адыгеи (западной части исторической Черкесии) и Кабарды (восточная часть) собралась посидеть вместе и спеть свои песни за одним столом. Действо, которое естественно образовалось в тот момент, можно назвать современной формой такого сакрального и важного института в адыгской культуре, как хачеш (хьэщIэщ/хьакIэщ). Хачешем называли гостиную комнату в мужской части дома, где черкесы собирались для пира, обсуждения важных вопросов и совместного музицирования. Однако хачешем зовут не только саму комнату, но и процесс взаимного сотворчества.

Сегодня нет домов традиционной адыгской постройки, нет специальных комнат, но хачеш бытует и спонтанно формируется как духовное пространство. Так и случилось и в ночь записи.

Главным певцом и сказителем этого вечера стал Казбек Нагароков, работник администрации Шовгеновского района Республики Адыгея, физик по образованию. Благодаря общению с Замудином и многолетней практике в ансамбле Жъыу, Казбек к своим 27 годам (1987 г. р.) освоил адыгскую скрипку шичепшин, флейту камыль и огромный репертуар разножанровых песен. Нам кажется, Казбек – один из немногих исполнителей, способных импровизировать в русле традиции. Это чувствуется по уникальному стилю и энергетике молодого джэгуако*.

Естественно, пел не только Казбек, но и другие присутствующие: Артур Абидов, Заур Юсупов, Темболат, Керефов, Заурбек Кожев, Науруз Агоев и совсем юный Дамир Гуагов. Так же как и Казбек, никто из них не является профессиональным музыкантом, но хорошо знаком с родной песенной традицией. Большинство остальных присутствующих составляли подголосок для песен – ежьу.

В эту ночь не было какой-либо программы и запланированного репертуара – исполнялись те песни, которые приходили на ум и соответствовали настроению: баллады о героях Кавказской войны XVIII-XIX веков, нартские пшинатли, несколько свадебных песен и мелодий и др.

Как это часто бывает, хачеш был организован не для записи, поэтому качество и полнота фиксации зависела от нашей реакции и ловкости ...которые нас пару раз подвели, поэтому в некоторых песнях (специально помечены) отсутствует первый куплет или его часть. Но даже так материал звучит очень интересно.

Конечно, эти записи можно расценивать как иллюстрацию современного состояния музыкальной культуры адыгов. С другой стороны – это просто друзья, хорошо проводящие время.

*Джегуако (джэгуакIуэ) – певец-сказитель, народный поэт в традиционной культуре адыгов.